Remarks on the provisions of the new Greek Private Maritime Code

Remarks on the provisions of the new Greek Private Maritime Code.

*Published in Commercial Law Review, 2023, p.1 ff

Το δίκαιο της θαλάσσιας ασφάλισης
κατά τον νέο Κώδικα
Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου

Ιωάννης Κ. Ρόκας

Η ασφαλιστική σύμβαση θαλάσσιων κινδύνων ρυθμίζεται  κυρίως από στερεότυπους διεθνείς ασφαλιστικούς όρους και πολύ περιορισμένα από τις  ειδικές διατάξεις  τόσο του προϊσχύσαντα όσο και του νέου ΚΙΝΔ. Ο νέος ΚΙΝΔ «βεβαιώνει» ότι οι διατάξεις του μέρους για την θαλάσσια ασφάλιση έχουν την φύση ασφάλισης ζημιών. Αποτελείται το μέρος αυτό από ειδικές διατάξεις του δικαίου της ασφαλιστικής σύμβασης ζημιών πραγμάτων. Η σύνδεση του μέρους αυτού του νέου ΚΙΝΔ με τον νόμο για την ασφαλιστική σύμβαση, παρουσιάζει ορισμένα ζητήματα που εντοπίζονται στις παρούσες πρώτες σκέψεις.

1. Το 10^ο μέρος του νέου Κώδικα Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου [ΚΙΝΔ] (νόμος 5020/2023)^[1] και με τίτλο «Θαλάσσια ασφάλιση» και ημερομηνία έναρξης ισχύος την 1.5.2023, περιέχει διατάξεις του δικαίου της «σύμβασης θαλάσσιας ασφάλισης» (άρθρα 252-271), που αντικαθιστούν διατάξεις της ίδιας θεματικής του προϊσχύσαντα κώδικα (στο εξής «πρ. ΚΙΝΔ», άρθρα 257-288) που στην ουσία είχαν περιπέσει σε αχρησία^[2]. Αποτελεί μέρος μιας συνολικά λίαν αξιόλογης προσπάθειας ανανέωσης και επικαιροποίησης της βασικής νομοθεσίας του ελληνικού ιδιωτικού ναυτικού δικαίου.

Το άρθρο 252 του ανανεωμένου ΚΙΝΔ (στο εξής ΚΙΝΔ), όπως και το άρθ. 257 του πρ. ΚΙΝΔ, αιτιολογεί την ύπαρξη και δεύτερου δικαίου για την ασφαλιστική σύμβαση, στο ότι ο νόμος 2496/1997 (ΑσφΝ) περιέχει και διατάξεις ασυμβίβαστες με την θαλάσσια ασφάλιση. Όμως, οι διατάξεις για την θαλάσσια ασφάλιση του ΚΙΝΔ αποτελούν ασφάλιση που έχει τη φύση της ασφάλισης ζημιών^[3] και, εκείνες εξ αυτών που ο πυρήνας τους δεν αποτελεί επανάληψη διατάξεων του ΑσφΝ^[4], συνιστούν ειδικές διατάξεις του δικαίου της ασφαλιστικής σύμβασης^[5], όπως άλλωστε και οι λακωνικές διατάξεις του Β΄ κεφαλαίου του Β΄ μέρους του ΑσφΝ^[6] με τίτλο «είδη ασφάλισης ζημιών». Εννοείται ότι οι διατάξεις αυτές, επειδή ρυθμίζουν επιμέρους είδη ασφάλισης, δεν θα εφαρμοστούν κατ’ αρχήν άμεσα σε διαφορετικά είδη ασφάλισης, ενώ και οι γενικές διατάξεις του όλου ΑσφΝ (άρθ. 1-9), καθώς και οι γενικές διατάξεις του μέρους του για την ασφάλιση ζημιών (άρθ. 11-18 ΑσφΝ) δεν θα εφαρμοστούν σε όρο ή διαμόρφωση της κάλυψης είδους ασφάλισης, στο οποίο δεν αρμόζουν ή για το οποίο έχει έγκυρα συμφωνηθεί διαφορετική ρύθμιση. Χαρακτηρίζουμε δε τις διατάξεις για την θαλάσσια ασφάλιση του πρ. ΚΙΝΔ και του ΚΙΝΔ ως ασφαλίσεις κατά ζημιών, ακολουθώντας την διάκριση του συμβατικού ασφαλιστικού δικαίου σε ασφαλίσεις ζημιών (άρθ. 11-26 ΑσφΝ) και προσώπων (άρθ. 27-32 ΑσφΝ) –καθότι οι διατάξεις για την θαλάσσια ασφάλιση του ΚΙΝΔ αποτελούν συμβατικό δίκαιο– και όχι με βάση τη διάκριση του εποπτικού δικαίου το οποίο, κατά την ταξινόμηση των κλάδων ασφάλισης, εντάσσει στις κατά ζημιών ασφαλίσεις, μεταξύ άλλων, και τις ασφαλίσεις ατυχημάτων και ασθενειών (άρθ. 4 ν. 4364/2016)^[7].

^[1] Εγκρίθηκε από την Ολομέλεια της Βουλής την 9.2.2023 ως κώδικας με τον νόμο 5020/2023 «Κώδικας Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου και άλλες επείγουσες διατάξεις του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής» (ΦΕΚ Α΄ 29 της 15^ης.02.2023).

^[2] Ενδιαφέρουν την θαλάσσια ασφάλιση και οι διατάξεις των άρθ. 33, για την ασφάλιση ενυπόθηκου πλοίου και άρθ. 282 (β), για την 2ετή παραγραφή.

^[3] Έτσι, για τις διατάξεις του πρ. ΚΙΝΔ, που δεν διαφέρουν κατά περιεχόμενο, Ι. Ρόκας, Δίκαιο της Ιδιωτικής Ασφάλισης, α΄ έκδ. 1986, σ. 51 επ. και ήδη η εισ. έκθ. του άρθ. 253 του ανανεωμένου ΚΙΝΔ.

^[4] Άρθ. 253, 254, 258, 261, 263, 264, 265.

^[5] Ο Γαλλικός Code de Commerce του 1807 που μεταφέρθηκε αρχικά στον, ακόμα σε ισχύ, Εμπορικό Νόμο της Ελλάδος του 1835 (ΕμπΝ), περιείχε διατάξεις μόνο για την θαλάσσια ασφάλιση, ενώ συγκεντρωμένες διατάξεις για την χερσαία ασφάλιση εισάχθηκαν το πρώτον το 1910 με προσθήκη στον ΕμπΝ. Η διάκριση μεταξύ δικαίου της θαλάσσιας και της χερσαίας ασφάλισης ανάγεται στην υπερ200ετή διάκριση των εμπορικών συναλλαγών του θαλάσσιου από αυτές του χερσαίου εμπορίου και την εντεύθεν ένταξη της μεν θαλάσσιας ασφάλισης στο ναυτικό δίκαιο – αν και σήμερα δεν μπορεί να λεχθεί ότι είναι θεσμός του ναυτικού δικαίου – των δε μη θαλάσσιων κινδύνων, στις διατάξεις για το χερσαίο εμπόριο. Συνεπώς, από την οπτική αυτού του ιστορικού δυϊσμού και με έρεισμα την παράδοση, η ασφάλιση μπορεί σήμερα να είναι είτε θαλάσσια ή αεροπορική είτε χερσαία. Ο σεβασμός στην παράδοση σε συνδυασμό με την λακωνικότητα του ΑσφΝ είναι λόγοι που δικαιολογούν την μη ένταξη του δικαίου της θαλάσσιας ασφάλισης στο δίκαιο των ασφαλίσεων κατά ζημιών μη προσώπων του νόμου για την ασφαλιστική σύμβαση – ΑσφΝ- όπου ανήκουν· όχι ότι η ασφαλιστική σύμβαση κατά θαλασσίων κινδύνων αποτελεί διαφορετικό δίκαιο από το δίκαιο της ασφαλιστικής σύμβασης και ότι απαιτείται οπωσδήποτε να ρυθμίζεται από ένα ξεχωριστό νομοθέτημα από τον ΑσφΝ. Εννοείται ότι ούτε διαφορετικό εποπτικό δίκαιο ούτε διαφορετικές εποπτικές Αρχές ισχύουν για την θαλάσσια ασφάλιση· κάθε ασφαλιστική επιχείρηση που ασκεί, μεταξύ άλλων ή αποκλειστικά, τους κλάδους ασφάλισης που αφορούν θαλάσσιους κινδύνους, δηλαδή τους ταξινομημένους κλάδους ασφάλισης πλοίων και αστικής ευθύνης από θαλάσσια σκάφη – κλάδοι στ΄ και ιβ΄ του άρθ. 4 του ν. 4364/2016 – εποπτεύεται από την Τράπεζα της Ελλάδας, όπως συμβαίνει με όλες αδιακρίτως τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις.

^[6] Πρόκειται για τις ασφαλίσεις πιστώσεων και εγγυήσεων (άρθ. 22 ΑσφΝ), εσοδείας (άρθ. 21), μεταφοράς πραγμάτων (άρθ. 20), διακοπής λειτουργίας επιχείρησης (άρθ. 24), περιβαλλοντικών ζημιών (άρθ. 23) και πυρός (άρθ. 19).

^[7] Η παραπομπή που κάνει το άρθ. 252 παρ. 1 στην εφαρμογή των διατάξεων του νόμου για την ασφαλιστική σύμβαση στο μέτρο που οι διατάξεις του δεν είναι ασυμβίβαστες με την ασφάλιση αυτή και δεν τροποποιούνται από το παρόν, όπως έκανε και το άρθ. 257 του πρ. ΚΙΝΔ, δημιουργεί ασάφεια που δεν αρμόζει στις σύγχρονες συναλλαγές, ιδίως μετά την προ 26ετίας εισαγωγή του φιλοκαταναλωτικού ΑσφΝ. Για αυτό, είναι επιτακτικό να κάνει χρήση το θαλάσσιο ασφαλιστήριο της ευχέρειας που έχει να ορίζει ότι δεν θα εφαρμόζεται ο ΑσφΝ, ώστε να αποφεύγεται η αναζήτηση της συμβατότητας και έτσι να διέπεται η σύμβαση ολοκληρωμένα από τους ασφαλιστικούς όρους.

Read the full chapter here: [pdf]